Điều trị thiếu sữa theo y học cổ truyền

Thiếu sữa

(Khuyết nhũ)

1. Theo y học hiện đại

Định nghĩa thiếu sữa

Thiếu sữa là tình trạng sản phụ sau khi sinh có ít sữa hoặc không có chút nào.

1.2 Chẩn đoán thiếu sữa

Dấu hiệu từ người mẹ: bầu vú mềm nhẽo, chậm xuống sữa, nặn ra ít sữa hơn so với bình thường.
Dấu hiệu từ trẻ:
- Trẻ không hài lòng sau bữa bú (trẻ khóc, đòi bú tiếp sau mỗi khi ngừng cho bú, bụng không căng sau bú).
- Các bữa bú quá ngắn (dưới 5 phút) hoặc quá dài (trên 15 phút).
- Trẻ tăng cân chậm (dưới 500g/tháng).
- Trẻ đi tiểu ít (dưới 6 lần/ngày).

1.3. Những biện pháp khắc phục khi người mẹ ít sữa

Cần cho trẻ bú thường xuyên, 2-3 giờ cho bú một lần, mỗi lần 5-10 phút.
Cho trẻ bú đúng tư thế.
Không nên cho trẻ ăn sam quá sớm.
Bà mẹ nên uống nhiều nước, ăn thức ăn nhiều đạm.

Nếu các biện pháp trên không có kết quả thì có thể cân nhắc dùng galactogil, primperan, metoclopramid.

2. theo y học cổ truyền

Thiếu sữa y học cổ truyền gọi là chứng “khuyết nhũ”. Sữa mẹ là chất dịch đục được sinh ra từ huyết. Mạch nhâm đảm bảo âm huyết của toàn thân, mạch xung thuộc kinh dương minh là bể của huyết; cho nên cốc khí thịnh, bể huyết tràn đầy thì sữa xuống đầy đủ.

Cơ chế sinh sữa, bài tiết sữa tuỳ thuộc ở hai mạch xung – nhâm và có quan hệ mật thiết với tạng phủ. Phụ nữ sau khi đẻ, nếu mạch xung – nhâm thịnh vượng; các tạng tâm, can, tỳ, phế, thận sung túc… thì sữa đầy đủ cho con bú.

2.1. Thể khí huyết hư

Triệu chứng: không có sữa hoặc có rất ít sữa, vú không căng tức, da khô, mệt mỏi, chóng mặt, ù tai, tim đập nhanh, thở ngắn, ăn ít, đại tiện phân nát, tiểu nhiều, mạch hư tế.
Nguyên nhân: sản phụ vốn yếu đuối hoặc khi đẻ mất nhiều máu làm khí huyết thiếu, khí huyết thiếu thì không sinh được sữa.
Phép điều trị: bổ huyết, ích khí, sinh sữa.
Phương:

Bài 1:

Thông nhũ đơn

Đảng sâm

20g

Mộc thông

12g

Hoàng kỳ

Đuơng quy

Mạch môn đông 20g

20g 20g

Cát cánh Móng giò

12g 2 cái

Đun kỹ móng giò ăn, nước thuốc uống.

Bài 2:

Xuyên sơn giáp 20g Thiên hoa phấn 20g

Móng giò 1 cái

Đun kỹ uống nước và ăn thịt chân giò.

Bài 3: Móng giò lợn đực 1 bộ Thông thảo 4g

Đun kỹ uống nước và ăn thịt chân giò.

Chú ý: móng giò thường chỉ dùng đoạn có móng đen (dùng bàn chải cọ sạch móng).

Bài 4: cá chép 1 con đốt, tán nhỏ, mỗi lần uống 4g.

2.2. Thể can khí uất

Triệu chứng: vú căng nhưng sữa không ra, ngực chướng đau, người phát sốt, phát rét, ăn giảm, lưỡi nhạt, mạch huyền.
Nguyên nhân: can khí uất trệ làm kinh mạch ngưng trệ, khí huyết tuần hoàn bị trở ngại, không đủ để sinh huyết và sinh sữa.
Phép điều trị: sơ can, giải uất, thông lợi sữa.
Phương:

Bài 1: Tiêu giao thang gia giảm

Đương quy	12g	Sài hồ	12g
Bạch thược	12g	Trần bì	8g
Bạc hà	8g	Bạch linh	12g
Mộc thông	12g	Bạch truật	12g
Thông thảo	6g	Sinh khương	3 lát

Sắc uống ngày một thang, uống 5 – 10 thang.

Bài 2: Hạ nhũ dũng tuyền thang

Đương quy Sinh địa Mộc thông Vương bất lưu hành		12g 20g 12g 20g		Bạch thược Xuyên khung Xuyên sơn giáp Thiên hoa phấn	12g 8g 12g 12g
Thanh bì		8g		Ngưu tất	16g
Sài hồ		12g		Cam thảo	8g
Sắc uống ngày 1 thang, uống 5 – 10 thang.
Bài 3:	Thanh bì	8g	Chi tử		12g
	Sài hồ	8g	Cam thảo		4g
	Hương phụ	8g

Sắc uống ngày một thang, uống 5 – 10 thang.

Bài 4: Lá hoa phù du giã nhỏ đắp ngoài

Bài 5: Thông thảo 4g Vẩy tê tê 12g

Sắc uống ngày một thang , uống 5 – 10 thang.

Châm cứu: nhũ căn, đản trung, thiếu trạch, kiên tỉnh. Nếu hư châm bổ túc tam lý, nếu thực châm tả thái

Tác động cột sống (phương pháp của Lương y Nguyễn Tham Tán) hoặc xoa bóp vùng giáp tích từ đốt sống cổ 2 đến thắt lưng 5, mỗi ngày 1 lần 30 phút, liệu trình 10 -20 ngày liên tục.