1. Nguyên nhân.

Chứng phế khí hư là những triệu chứng vì phế khí không đủ mà biểu hiện ra. Hễ là bệnh lâu làm cho phế hư, hoặc ho xuyễn lâu ngày tổn hao phế khí, đều có thể sinh ra chứng này (Hen PQ, Viêm PQ, Suy tim, thiểu năng hô hấp).

2. Chứng trạng:

Là ho xuyễn không có sức, khí đoản, đàm nhiều mà trong loãng tiếng nói thấp mà nhác nói, dễ bị cảm mạo, chất lưỡi nhợt, mạch hư.

3. Cơ chế bệnh sinh:

Phế khí hư là biểu hiện công năng của phế bị suy giảm. Thường thấy ở các bệnh ho lâu ngày làm thương khí, nói nhiều thương khí, làm phế khí dần dần suy giảm. Ngoài ra tâm, tỳ, thận khí hư cũng dẫn đến phế khí hư.

Phế chủ bì mao cho nên phế khí hư thì không nhu nhuận được cho bì mao, làm bì mao suy yếu không đủ sức chống đỡ ngoại tà xâm vào cho nên dễ bị cảm mạo. Ho xuyễn không có sức là thuộc phế khí suy tổn. Dễ bị cảm mạo, sợ gió, tự đổ mồ hôi là do phế khí hư không bảo vệ được. ở ngoài, tấu khí không kín chặt, cho nên ngoại tà dễ xâm vào, tân dịch dễ tiết ra. Phế khí hư thì tông khí không đủ nên người mệt nhoài, ngại nói tiếng nói yếu. Phế là nguồn trên của dòng nước, lại là chỗ để trữ đàm nên phế khí hư thì dịch thủy khó hoá, tụ lại thành đàm nhiều và trong loãng. Lưỡi nhợt mạch hư đều thuộc khí hư.

Điểm chính để chẩn đoán:  ho xuyễn không có lực, khí đoản, tự hãn.

4. Luận trị:

– Phép trị: Bổ ích phế khí.

– Phương dược:

* Bảo nguyên thang (Bác ái tâm giám).

Hoàng kỳ 20g     Nhân sâm 10g     Cam thảo  5g     Nhục quế  8g   Sinh khương 1 lát.

Phân tích: Sâm, Kỳ, Thảo để bổ nguyên khí, phế khí, trung khí. Quế để ôn dương. Nếu ra mồ hôi nhiều thì thêm Mẫu lệ, Tiểu mạch. Ho nhiều thì thêm Tử uyển, Tang bạch bì.

* Ngọc bình phong tán (Thế y đặc hiệu phương):

Hoàng kỳ 60g      Bạch truật 20g      Phòng phong 20g.

Phân tích: Bài này để chữa chứng biểu hư tự hãn. Hoàng kỳ bổ khí cố biểu, Bạch truật kiện tỳ bổ trung tiêu (nguồn gốc của khí), Phòng phong chạy ra ngoài biểu giúp Hoàng kỳ ích khí ngự phong.