Chứng tỳ vị thấp nhiệt

Khái niệm

Chứng Tỳ Vị thấp nhiệt là chỉ những chứng hậu thấp nhiệt uất kết ở Tỳ Vị, Tỳ không kiện vận, VỊ không thu nạp đứa xuống é&y nên bệnh. Nguyên nhấn của chứng này cđ thể do ăn uống khống điều độ, dùng quá nhiều thức ngon vật béo, nuiig nấu thành thấp nhiệt, tích chứa trong Tỳ Vị mà gây bệnh; cững có thể do cảm nhiễm tà khí thấp nhiệt làm lấp nghẽn trung tiêu gây nên bệnh này.

Biểu hiện lâm sàng chủ yếu là ngực bụng đầy tức, buồn bôn chán àn, chân tay nặng nề, đại tiện lỏng ỉoãng mà hôi, tiểu tiện sẻn đỏ, mặt mất và da dẻ có màu vàng, mình nóng ra mồ hôi mà bệnh không lui, chất lưỡi đỏ, rêu lưỡi vàng nhớt, mạch Nhu Sác.

Chứng Tỳ VỊ thấp nhiệt thường gặp trong các bệnh “Tiết tả”, “Lỵ tật”, “Thấp trở”, “Hoảng đản”, “Thủy thũng”, “Cổ trướng” V.

V…

Cần chẩn đoán phân biệt với các “chứng Thấp nhiệt khốn Tỳ”, “chứng Can Đởm. thấp nhiệt”, “chứng Vị hỏa (nhiệt)”.

Phân tích

– Chứng này ‘gặp trong bênh Thấp trở, Mục Kính Thấp Yết bệnh sách Kim Quỹ. yếu lược tâm điển viết: “BỊ trúng thấp trước hết phải cd sẵn thấp từ bên trong ròi sau mới cảm nhiễm thấp từ

bên ngoài; 2ho nên người ta hàng ngày thổ đức bất cập nên thấp động ở trong, khí cơ không thông mà tháp từ ngoài xâm phạm vào, bị tà khí cả trong lẫn ngoài”. Đây là do công năng Tỳ VỊ không điều hòa, vận hóa kém, thấp từ < trong sinh ra, lại bị thấp bên ngoài xârdPphạm, nội thấp với ngoại thấp câu kết hda nhiệt gây ra thấp bị nghẽn trở, có triệu chứng miệng đắng dính nhớt, mạch Nhu Sác, điều trị nên thanh nhiệt hóa thấp, dùng .bài Liên phác ẩm (Hoác loạn luận) hoặc Cam lộ tiêu độc đan (Ôn nhiệt kinh ui).

– Trong bệnh Hoàng đản xuất hiện chứng này, mục Hoàng đản môn sách Thánh tế tổng lục viết: “Phần lớn là do ăn uống chè rượu quá độ, thủy vôi cốc hỗn độn tích lại d Tỳ Vị lại nhiễm phải tà khí phong thâp chống trọi nhau, nhiệt khỉ nung náu, cho – nên da dẻ sinh sắc vàng là bệnh Đản”; có triệu chứng mặt mất toàn thân đều vàng, đầu mình nặng nề, buồn nôn hoặc nôn mửa, ngực bụng bì đầy, rêu lưỡi nhớt, mạch Nhu Sác; điều trị theo phép thanh nhiệt hóa thấp, hổa trọc, dùng bài Nhân trần cao thang (Thương hàn luận) và Cam lộ tiêu độc đan (Ôn nhiệt kinh. vi)..

– Chứng Tỳ Vị thấp nhiệt gặp trong bệnh Thủy thũng là do thủy thấp lấn vào trong, vì thấp chứa ở trong, Tỳ bị thấp ngăn trở, thấp tà hóa nhiệt, thấp và nhiệt câu kết, sự chuýển hóa ở Bàng quang mất chức năng dẫn đến thủy thũng toàn thân, ngực bụng bỉ đầy, tiểu tiện sẻn đỏ, đại tiện khô, rêu lưỡi vàng, mạch Trầm Sác; điều trị theo phép phân lợi thấp nhiệt, cho uống Bát chính tán gia giảm (Hòa tễ cục phương).

– Chứng Tỳ VỊ thấp nhiệt gặp trong bệnh Cổ trướng, do thấp và nhiệt câu kết ở Tỳ VỊ, nước đục ứ đọng gây nên bệnh, thấy thêm các triệu chứng phiền nhiệt đấng miệng, khát khổng muốn uống nước, tiểu tiện đỏ khó đi, đại tiện bí kết, hoặc có cả chứng mặt mát da dẻ đều vàng, rêu lưỡi vàng nhớt hoặc xạm tro, mạch

t

Huyền Sác, lâm sàng điềù trị theo phép thanh nhiệt ỉợi thấp, công hạ tnịc thủý, dùng bài Trứng mân phân tiêu hoàn gia giảm (Lan thắt bỉ tầng).

Tỳ ghểt thấp, mùa Trưởng hạ chủvềThấp; Khí hậu thử nhiệt có nhiều thấp khi. vỉ thế chứng nạy phần nhiều xuất hiệọ vảo mùa thử nhiệt trưởng hạ, hoặc người ở lâu dài nơi đất ẩm ướt, bản thân vốn thuộc Tỳ hư, ân uống không giữ gìn, thông thường thấp tà là dụ phat của chứng này.

Chứng Tỳ Vị thấp nhiệt nếu điều trị không thích đáng, rất dễ diễn biến phát triển các chứng hậu Khác, như Ty Vị. thấp nhiệt xâm lẵn Đại trường, dẫn đến chứng Đại trường thấp nhiệt, có các chứng trạng đau bụng, hạ ỉy, ra mậu mủ, lý cấp hậu trạng, giang môn nđng rát v.v…

Chẩn đoán phân biệt ….

– Chứng Hàn thấp khốn Tỳ với chứng Tỳ VỊ thấp nhiệt, cá hai chứng đều do Thấp tà làm khốn đốn Tỳ Vị hoặc ăn uống khống điều đội Tỳ mất chức năng kiện vận, khí cơ bị ngân trở gây nên bệnh, đều xuất hiện các chứng trạng như bụng trướng đày, biếng ãii buồn nôn, đau bụng, đại tiện lỏng. Biểu hiện lâm sàng cố chỗ giống nhau, nhưng tính chất bệnh khác nhau hoàn toàn.

Chứng Tỳ VỊ thấp nhiệt này là do thấp nhiệt lấn vào trong, hoặc thấp tà làm hại người uất lại lâu ngày hđa nhiệt. Chứng Hàn thấp khốn Tỳ là do thẵp theo hàn hóa, hoặc cơ thể vốn thuộc loại Tỳ VỊ hư hàn, ân quá độ hoa quả sống lạnh gây nên bệnh, vì vậy, cái thẵp của chứng này phải có kiêm hiện tượng nhiệt, đại tiện lỏng loãng khó đi, tiểu tiện sẻn đỏ không lợi, Tỳ VỊ bị thấp nhiệt nung nấu, uất lại làm cho mặt mắt da dẻ đều vàng, chát lưỡi đỏ mà rêu lưỡi vàng nhớt, mạch Nhu Sác. Chứng Hàn thấp khốn Tỳ

phải có kiém hiện tượng hàn; đại tiện lỏng loãng, bài tiết ra nước trong, vì hàn thấp ngăn trở kinh mạch, vít lâp khí _cơ, thường do thấp tràn ra cơ phu mà thành phù thũng; Tỳ bị hàn thấp làm khốn đổn, sự sinh hóa băt túc, khí huyết không làm tươi đẹp bên ngoài cho nên “”Sa dẻ mặt mắt vàng bủng khống tươi, đ&y thuộc loại Âm hoàng, nên ph&n biệt với loại Dương hoàng do Tỳ VỊ thấp nhiệt gây nên.

Hàn thấp khổn Tỳ, chứng này có hiện tượng .nhạt miệng không khát nước.

Chứng Tỳ Vị thấp nhiệt thỉ mình nóng mà miệng khô. Đây là những đặc điếm giúp đỡ cho chẩn đoán phân biệt.

– Chứng Can Đởm thấp nhiệt với chứng Tỳ Vị thấp nhiệt, cả hai đều thuộc chứng thấp nhiệt, đa sổ do cảm nhiễm tà khí thấp nhiệt hoặc ham ăn đồ béo ngọt hóa sinh ra thấp nhiệt mà thành bệnh. Nhưng bộ vị bệnh biến của chứng Tỳ Vị thấp nhiệt là ở Tỳ Vị thuộc trung tiêu thấp nhiệt. Bộ vị bệnh biến của chứng Can Dởm thấp nhiệt là ở Can Đởm. Vị trí mắc bệnh của hai chứng khác nhau, chẩn đoán phân biệt không mẩy khó khăn.

Chứng Tỳ VỊ thấp nhiệt biểu hiện là vùng bụng bĩ đầy, buồn nôn chán án, lại có hiện tượng chân tay mỉnh mẩy nặng nề, đại tiện lỏng loãng, đi lỏng mà khó khăn, tiểu tiện sẻn đỏ bất lợi, lưỡi đỏ rêu vàng nhớt, mạch Nhu Sác.

Chứng Can Đởm thấp nhiệt thì thấy chướng bụng nôn mửa, biếng ăn, nhưng chủ yếu là thấy Can Đởm sơ tiết thất thường, Dởm khí tràn lên gây nên các triệu chứng sựờn trướng đầy, đáng miệng, thân thể và mắt vàng, nóng rét qua lại, mẩn ngứa ẩm ướt bộ phạn âm nang hoặc cao hoàn sưng trướng nóng đau. Nếu là nữ giới thì ngứa ngáy ngoại âm, đái hạ màu vàng mùi hôi, rêu lưỡi vàng nhớt, mạch Huyền Sác.

– Chứng Vị nhiệt với chứng Tỳ VỊ thấp nhiệt: Chứng VỊ nhiệt