Xét nghiệm chẩn đoán HIV bằng phương pháp huyết thanh học

1. HIV là gì?

HIV là từ viết tắt của Human Immuno Deficiency Virus, đây là virus gây suy giảm miễn dịch ở người, là tác nhân nguy hiểm lây truyền qua đường máu, qua quan hệ tình dục và lây truyền từ mẹ sang con.

Xét nghiệm HIV là phương pháp duy nhất để chẩn đoán xác định tình trạng nhiễm HIV của bệnh nhân. Chẩn đoán HIV sớm giúp cho bệnh nhân được tiếp cận dịch vụ điều trị, chăm sóc và dự phòng lây nhiễm HIV.

HIV là bệnh gây suy giảm miễn dịch mắc phải, bệnh đã từng là đại dịch ở thế kỷ 20.

2. Những đối tượng cần được xét nghiệm HIV

HIV là bệnh truyền nhiễm, con đường lây lan của bệnh nhiều, khiến nhiều người dễ mắc bệnh, đặc biệt là những người có yếu tố nguy cơ cao như:

– Người sử dụng ma túy, người quan hệ tình dục không an toàn, người có hành vi nguy cơ cao.

– Người mắc bệnh lao.

– Người mắc các nhiễm trùng lây truyền qua đường tình dục.

– Người nhiễm viêm gan virus C

– Phụ nữ mang thai.

– Vợ/chồng/bạn tình/con của người nhiễm HIV.

– Người phơi nhiễm với HIV.

– Người bệnh đã được khám lâm sàng và xét nghiệm cận lâm sàng, nhưng không phát hiện được nguyên nhân gây bệnh hoặc có các triệu chứng gợi ý nhiễm HIV từ giai đọan lâm sàng 2 đến giai đoạn lâm sàng 4 của người lớn và trẻ em.

– Người có nguyện vọng xét nghiệm HIV do nhận thấy từng có nguy cơ như quan hệ không an toàn mà không biết tình trạng nhiễm HIV của người đó.

– Người có nhu cầu kiểm tra sức khỏe trước hôn nhân.

Đường lây truyền HIV rất phổ biến, dễ mắc phải nếu bạn có tiếp xúc với máu và chất dịch tiết ra từ người nhiễm HIV.

3. Quy trình chẩn đoán nhiễm HIV ở người lớn và trẻ em trên 18 tháng tuổi

Bước 1: Tư vấn/cung cấp thông tin trước xét nghiệm HIV.

Bước 2: Người được tư vấn đồng ý xét nghiệm HIV và được lấy mẫu nghiệm phẩm (máu) để xét nghiệm HIV.

Bước 3: Thực hiện xét nghiệm chẩn đoán nhiễm HIV, bao gồm:

+ Xét nghiệm sàng lọc HIV (xét nghiệm ban đầu): là cơ sở để phát hiện mẫu bệnh phẩm có phản ứng/nghi ngờ nhiễm HIV. Sinh phẩm sử dụng trong xét nghiệm sàng lọc cần có độ nhạy cao.

+ Xét nghiệm khẳng định (xét nghiệm bổ sung): để khẳng định một mẫu có dương tính HIV hay không. Sinh phẩm sử dụng trong xét nghiệm khẳng định cần có độ đặc hiệu cao Xét nghiệm khẳng định nhiễm HIV chỉ thực hiện tại các đơn vị được phép của Bộ Y tế về khẳng định các trường hợp HIV dương tính.

Bước 4: Tư vấn sau xét nghiệm (đối với trường hợp HIV dương tính cần được tư vấn bởi các bác sĩ có chứng chỉ tư vấn kết quả xét nghiệm HIV).

3. Phương thức xét nghiệm

Phương cách xét nghiệm là tổ hợp và thứ tự thực hiện xét nghiệm bằng các sinh phẩm cụ thể đã được lựa chọn theo từng chiến lược xét nghiệm.

Hiện nay, các phòng xét nghiệm sàng lọc hay khẳng định đều áp dụng chiến lược III (áp dụng cho chẩn đoán nhiễm HIV): Mẫu được coi là dương tính với chiến lược III khi mẫu đó có phản ứng với cả ba loại sinh phẩm có nguyên lý hoặc chuẩn bị kháng nguyên khác nhau.

Thực hiện xét nghiệm HIV bằng phương pháp huyết thanh học tại MEDLATEC nhanh chóng, chính xác, bảo mật, an toàn.

Thứ tự thực hiện xét nghiệm bằng các sinh phẩm được lựa chọn trong một phương cách xét nghiệm cần bảo đảm nguyên tắc: sinh phẩm sàng lọc đầu tiên phải có độ nhạy cao, các sinh phẩm bổ sung phải có độ đặc hiệu cao ưu tiên các sinh phẩm có độ nhạy cao, tránh lựa chọn các sinh phẩm có cùng nhược điểm như âm tính giả hoặc dương tính giả trong cùng một phương cách.

4. Ý nghĩa của kết quả xét nghiệm HIV

– Kết quả xét nghiệm HIV âm tính: Bệnh nhân không bị nhiễm HIV tại thời điểm xét nghiệm. Tuy nhiên cần lưu ý cần khai thác kỹ tiền sử nguy cơ để loại trừ giai đoạn cửa sổ.

– Kết quả xét nghiệm sàng lọc HIV dương tính: lúc này chưa được phép đưa ra kết luận về tình trạng nhiễm HIV của bệnh nhân. Mẫu bệnh phẩm được xét nghiệm tiếp với 02 sinh phẩm khác trong phương cách để khẳng định tình trạng nhiễm, hoặc gửi mẫu lên phòng xét nghiệm khẳng định.

– Kết quả xét nghiệm khẳng định dương tính (theo chiến lược III): bệnh nhân bị nhiễm HIV. Chỉ phòng xét nghiệm được Bộ Y tế cấp phép làm xét nghiệm khẳng định HIV thì kết quả dương tính theo chiến lược III mới có giá trị.

– Kết quả xét nghiệm không xác định: chưa xác định được sự có mặt của kháng thể/kháng nguyên HIV trong máu, có thể không nhiễm HIV hoặc đã nhiễm HIV ở giai đoạn cửa sổ. Tư vấn hẹn bệnh nhân đến lấy mẫu xét nghiệm lại sau 14 ngày theo quy định.

Ý nghĩa của xét nghiệm chẩn đoán HIV:

– Giúp cho bệnh nhân có thể chủ động có kế hoạch phù hợp cho bản thân: điều chỉnh lối sống để phòng ngừa các bệnh nhiễm trùng cơ hội, chủ động áp dụng các biện pháp hiệu quả để phòng tránh việc lây nhiễm HIV cho những người thân và cho xã hội.

– Một người phụ nữ được chẩn đoán nhiễm HIV sẽ chủ động trong việc quyết định mang thai hay không, hay có thể chủ động trong việc điều trị dự phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con.

Sau khi có kết quả xét nghiệm bạn được tư vấn về phương pháp điều trị phù hợp nhất.

5. Cách lấy mẫu bệnh phẩm

– Bệnh phẩm sử dụng là huyết thanh hoặc huyết tương chống đông, EDTA.

– Mẫu được lấy bằng phương pháp lấy máu tĩnh mạch và được đựng trong ống lấy máu chuyên dụng (ống không chứa chất chống đông, ống có chất chống đông EDTA, …).

– Sau khi lấy mẫu, ống lấy máu sẽ được bảo quản theo đúng nguyên tắc an toàn sinh học ở 2-8⁰C và chuyển ngay đến phòng xét nghiệm.

– Mẫu bệnh phẩm dương tính với HIV sẽ được lưu tối thiểu 2 năm ở điều kiện -20⁰C.