Chứng tỳ vị thực trệ ở trẻ em

Khái niệm ‘

Chứng Tỳ Vị thực trệ ở trẻ em là tên gọi chung cho những chứng trạng do trẻ em àn bú không điều độ, thực trệ ở Vị quản, trọc khí không giáng xuống đến nỗi ảnh hưởng tối sự vận hóa và phân bó của Tỳ VỊ mà gây nên bệnh. Mục Ấu khoa tâm pháp yếu quyết sách Kim qũy yếu lược viết :”Cha mẹ quá nuông chiều cho ăn uống lịhông điều độ, thi ứ trệ không tiêu mà thành bệnh vậy”.

Biểu hiện lâm sàng chủ yếu là ợ hăng nuốt chua, nồn mửa lợm lòng, kém ãn, đau bụng cự án, rêu lưỡi vàng nbốt, mạch Tràm Thực hoặc Khẩn Hoạt, hoặc chỉ vản tía trệ.

Chứng Tỳ Vị thực trệ ở trẻ em thường gặp trong các bệnh Ẩu thổ, Tiết tả, VỊ quàn thống.

Cần chấn đoán phân biệt với chứng Thực tích hđa nhiệt ở trẻ em.

Phân tích

Cho trẻ em bú qúy ỏ quị định giờ giấc; Cho trẻ em ăn qúy ở điều độ. Tát cả những sự phối hợp ăn uống đều phải thích ứng với sự thu nạp cùa Vị và công năng vận hóa của Tỳ. NẾU què là ân bú vô độ, đồ ăn uống đình trệ ở VỊ; Tỳ không vận chuyển mạnh sẽ dẫn đến chứng Thực trệ ở Tỳ Vị. Vả lại thường gặp trong nhiều-loại tật bệnh, đều có đặc điểm trong ỉâm sàng, nên phân tích cho kỹ.

Nếu chứng này xuất hiện trong bệnh Ẩu thổ, biểu hiện lâm sàng là lợm lòng nôn mửa, vật mửa ra hoặc là hồi chua từng mảng sữa hoặc là đồ ãn không tiêu, miệng hôi, bụng trướng khổ chịu, khống thiết lịpng ãnỉ, lòng bàn tay chân nóng, mình phát sốt nhẹ, rêu lưỡi dầy nhớt, mạch Trầm Hoạt hoặc chì vản tối trệ; Dây là trẻ em ăn bú quá no, khiến cho Vị không thu hạp nổi, Tỳ không kiện vận thăng giáng không điều hòa, nghịch mà tEỚ ra, hình thành ẩu thổ.

Nếụ gặp trong bệnh đau bụng ỉa chảy, biểu hiện lâm sàng đại tiện ỉỏng loãng, cđ mùi hôi, ia lỏng xong giảm đau, bụng trướng ruột sôi, đau quanh rốn, rêu lưỡi trắng nhớt, mạch Trầm Hoạt chỉ vần tía trệ; í

Đây lầ do ăn bú quá độ, thực trệ tỉch sữa, vận hoa không kịp gây nên ỉa chảy. . Những chứng nói trên, phép trị chung là nên tiêu thực đặo trệ, nếu tổtì thương do ân sữa thì dùng Tiêu nhũ hoàn (Chứng ttị chuẩn thăng) tổn thướng do ăir dừng Bảo hòa. hoàn (Đan Khê tăm pháp).

Chứng trổ em -Tỳ VỊ thực trệ gặp trong¹ bệnh Vị quản thống, biểu hiện ỉâm sàng là bụng trướng! đầy đaụ cự án, ợ hãng nuốt chua, hoặc thổ hoặc tả, sau khi thổ tả xong thì giảm đau,- rêu lưỡi tráng nhớt, mạch Trầm Thực Hoạt Khẩn; Đây là do ăn uống không chứng mực, hàn nhiệt không thích nghi, đói no thất thường, Vị mất sự điều hòa đến nỗi đau Vị quản; Diều trị nên tiêu tích đạo trệ, hành khí giảm đau, cho uống bài Bảo hòa hoàn gia vị, nặng hơn thì dùng Tiểu thừa khí thang (Thương hàn luận) để hạ tích trệ.

Chứng Tỳ Vị thực trệ phần nhiều gập ở tuổi trẻ thờ, bỏi vì trẻ thơ tạng phủ còn non nớt, tinh khí chưa đầy’ đủ, chãm bú không thỏa đáủg dễ sinh chứng nầy.

VỊ chủ về thụ nạp làm ngấu nhĩí thủy cốc, Tỳ chủ về vận hóa chất tinh vi của thủy cốc. Nếu tr£ em ảỊi UôngotíỊt đẶêau hòa_r chăm sđc không thỏa đáng, dễ phát sinh chứng Tỳ Vị thực trệ. Những tfong quá trình diễn biếti cơ chế bệáh cdà cHiíng này, thừờng đo Tỳ VỊ không mạnh, tinh vi đồ án uổng không vận !i<fa được, khí huyết Tạng Phủ mất sự nuôi dưỡng dần đà^c thân’ thê’ gầy còm, khí địch suy tổn phát sinh ớam chứng; Biểu’ hiệViâm sàng là mật vàng mình gày, lông tổc khô ròn, triều nhiệt tự ía mồ hôi, to bụng lòi rốri, hòậc thích ăn dưa qùả, chua mận, tìi&n tro, đất vách v.v. Cơ chế bẹnh phức tạp, các tạng Tâm, cáá, PHế, Thận đều theo đố mà phát sính bẽtìh biến, cho nên dự phòng và điều trị ehứng Tỳ VỊ thực tíệ được sớm, không những tăng cường được thể chất của nhi đòng mà còn có thể ngán chặn, phòng tránh được hậti quả không tốt phát sinh.

Chẩn đoán phân biệt

Chứng Thận tích hóa nhiệt ở trẻ em với chứng Tỳ Vị thực trệ ở trẻ em: Cả hai đều thuộc Thực chứng; VỊ là bể của thủy cốc, nếu ăn uống không điều độ no đói thất thường hoặc ấm lạnh khổng thích nghi, đều có thể ảnh hưởng tối công năng của Vị phát sinh ra chứng Tỳ Vị thực trệ. Lại vì VỊ là táo thổ, bản tính ưa nhuận ghét táo, nếu ãn quá nhỉều đồ cay nóng sáo nướng, thực uất hóa nhiệt, dễ phát sinh chứng Thực tích hóa nhiệt. Nguyên nhân và cơ chế bệnh của hai chứng gàn giống nhau, nhưng biểu hiện lâm sàng có chỗ phân biệt. Điểm để phân biệt là chứng Tỳ Vị thực trệ thì có chứng trạng chán ăn, nôn mửa, ợ hăng nuốt chua, bụng trướng đau, ỉa lỏng hoặc táo bón. Chứng Thực tích hóa nhiệt thì tiêu bí kết, đầy bụng tâm phiền, lòng bàn tay chân nóng, miệng hôi nhiều đờm, vùng bụng thấy nóng, triều nhiệt gò má đỏ rêu lưỡi cáu nhớt, mạch Hoạt Sác.

Trích dấn y văn

Túc thực không tiêu là do tạng khí hư yếu, hàn khí ở trong khoảng Tỳ Vị cho. nên cơm gạo không hđa được. Cơm gạo tích chứa không tiêú’,’* cơm gạo mới đưa vào, Tỳ khí bị yếu ngay cho nên không ma sát được, sẽ trải qua tích chứa mà không tiêu nữa, khiến chọ người ta trựớng bụng căng hợi, ợ hơi hôi chua có lúc phát sốt phát rét hoặc đau đầụ như người bị sốt rét (Túc thực bát tiêu, hậu – Chư bệnh nguyên hậu luận ị

Nghĩ như ăn qụá no thi Tỳ VỊ không ma sát tiêu hóa kịp, khiến cho thở gẵp phiền muộn, giấc ngủ không yên (Thực thương bão hậu – Chư bệnh nguyên hậu luận).

Tỳ hư không vận chuyển thì khí không lưu hành; Khí khổng lưu hành thì đìrih trệ mà thành tích hoặc sinh tả lỵ, hoậc thành Trưng bỉ, đến nỗi ân xút kém, năm Tạng không được nhờ vả, huyết khí ngày càng suy hư, dẫn đến nguy khốn rất nhiều ( Thực tích chứng trị – Ấu ấu tập thành).