Chứng tiểu trường hư hàn

Khái niệm

Chứng Tiểu trường hư hàn là chi Tỳ dương bất túc, Âm hàn thịnh ở trong đến nỗi Tiểu trường không phân chia trong đục xuất hiện các chứng hậu chủ yếu là đau bụng ỉa chẩy.; Bệnh phằn nhiều do Tỵ Vị vổn hư, ản uống sống lạnh hoặc mệt nhọc nội thương gây nên.

Biểu hiện lâm sàng chủ yếu là bụng đau âm ỉ liên miên, ưa xoa bóp, sôi bụng ỉa lộng, tiểu tiện vặt và khđ đi hoặc trong dài, lưỡi nhạt, rêu lựỡi trắng mỏng, mạch Tế mà Hoãn.

Chứng Tiểu trường hư hàn thường gặp trong các bệnh Tiết tả và bệnhr Phúc thổng.

Càn chẩn đoán phân biệt với chứng Thận dương hư.

Phân tích

Linh lan bí điển luận sách Tố Vấn viết: Tiểu trường là chức quan chứa đựng, biến hổa vật chất từ đấy mà ra. Tiểu trường chứa đựng thuỷ cốc ỏ trong Vị, tiêụ hổa và hấp thụ, phân biệt trong đục, thứ trong là tinh vi của thủy cốc qua sự chuyển vận của Tỳ phân bố toàn thân, thứ đục thấm vào Bàng quang dồn xuống Đại trường.

Sự hóa sinh tinh vĩ của thủy cốc trong cơ thể phải nhờ vào sự vận htía của Tỳ và sự phân biệt trong đục của Tiểu trường,cho nên Tiểu trường với Tỳ có quan hệ mười phàn trọng yếu. Nhưng công năng biến hóa vật chất của Tiểu trường lại phải trên cơ sở ngấu nhừ và chuyển vận thủy cốc của Tỳ Vị mới tiến hành được; Vì thế.tbường đem công năng của Tiểịt trường khái quát ở trong công nãng vận hdã của Tỳ.

Chứng Tiết tả trong chứng Tiểu trường hư hàn, phần nhiều biểu hiện đại tiện lúc nhão lúc lòng, dằng dai tái phát ra đồ ãn khổng tiêu, ăn uống kém sút hoặc sau khi ăn vào bụng đầy khó chịu, hễ âĩi thứ dầu mỡ thì sẽ làm đại tiện lòng tăng lên rõ rệt, sác mặt ua vàng, tinh thần mỗí mệt, mạch Tế Hoãn, phàn nhiều do Tỳ khí hư yếu, Tiểu trường tròng đục không phân, tmh vi ơủa thủy cốc khống biến hđa gâỹ nêĩí.

Mục Tiết tả nguyên lưu sách Tạp bệnh nguyên lưu tề chúc viết: Tiết tả lấ bệnh của Tỳ. Tỳ bị thấp không tiết tà đển nỗi tổn thương nguyên khi ở Lan môn không thể hợp vối thủy cốc, cùng dồn vào Đại trường mà thành! ‘Tả. Nếii ‘Pruiìg dương đã suý, hấn khí thịnh ở trong thì tả hạ ra nvréte trong hoặc’1*8 cặn bã đồ ãn uống, chân tay không ấm, mạchr Khẩn hoặc Trắm TếvẽPíực: Thiên Khẩu vấn sách ỉ linh Khu viết: Trung khí bất túc sặ, ỉặm biến hóa tiểu tiện, ruột sẽ sôi. Điều trị nên ôn vận Trung dương, cho uống bài Sâm linh bạch truật tán (Thái bình huệ.ỊỈậệ^ Ịiộaịịễ cục phương), Lý trung thang (Thương hàn luận).

. – Trong bệnh Phúc thống xuất hiện chứng Tiểu trường hư hận phần nhiều có chứng trạng đau bụng lên miên, lúc phát lúc dừng, khi đau ưa xoa bdp, khi đòi hoặc sau khi mệt nhọc càng đau tâng, được ăn hoặc được ấm thì bởt đau, đại tỉện lỏrig loãng, mệt nhọc, đóáĩi hơi, sợ lạnh, mạch Trầm Tế, phần nhiều do Tý VỊ hư suy, lâu ngày thì Tỳ dương suy hư, âm hàn thịnh ở trong mất quyền kiện vận gâý nên. Mục Cử thống luận sách Tố Vấn viết: Hàn khí ấn náu ờ Tiểu trường, Tiểu trường măt khả nãngtập hợp cho nên sau khi ia lpọg vẫn GỘn dau bụng. Điặụ ịrị nên dùng vị ngọt tính ấm để bổ dưỡng, ích khí tán hàn, cho uóng Phụ tử lý trung hoàn (Hòa tễ cục phương) gia giảmr tyếiỊị.iạ chấy kéo dài không dứt, trung khí hạ hãm, nên dùng thêm Bổ trung ích khí thang (Tỳ Vị luận). ‘

Trên lâm sàng, chứng Tiểu trường hư hàn sẽ dẫn ‘đền Tỳ dương bất túc, đại tiện ra đò ân không trêu. Nếu bệnh kéo dài, Tỳ Vị cầng hự, bệnh Tỳ liên lụy đếh Thậri, “Tỳ Thận dương hứ xuất hiện chứng tinh thần mỏi triệt, sắc mặt úa vàng hoặc trẳng nhợt không tươi, ngần ăft trứớng bụng, ỉa chẩy khổng dứt ra nguyên đổ ãn, rêu lứỡi trằiig trơn, mạch Nhu Nhược Điềti trị tíển ôn bổ Tỳ Thậtì. ¹ ‘■ ’ ‘ ‘ ” ⁿ“‘

Chẩn đoản I&ần biệt ‘

Chứng Thận dương hư với chứng Tiểu trường hự hàn, cả hai đều thụộc chứng Hư. hàn, đ«u do ânvhàa thịnh ở trong mà xuất hiện đại tiện lòng loãng_v ra nguyên đồ ăn, Chứng Tiểụ trườog hư hàn trên bản chất là cùng loại VỚỊ chứng Tỳ dương hư, \ả Tiệt íậ không ngừng, lâu ngày chuyển hóa ra chứng Thận dương hự, người cao tuổi càng gặp nhiều.

Thận dươhg hư tức Mệnh môn hỏa suy không giúp cho Tỳ VỊ ngấu nhừ đồ ăn, trước lúc tảng sáng, dương khí chưa mạnh, âm hàn thịnh một mình, đau vùng dưới rốn, sôi bụng và đi lỏng ngay, sau khi đi lỏng thì yên bụng, cho nên gọi là Ngũ canh tả, đổ là đặc điểm của Thận dương hư, còn có thể kèm theo chứng thân thể lạnh chân tay lạnh, lưng gối mềm yếu, lưỡi nhạt rêu lưỡi trắng, mạch Tràm Tế vô lực hai bộ Xích càng nặng hơn. Chứng Tiểu trường hư hàn do âm hàn thịnh ở trong, Tỳ dương bất túc, lâm sàng có chứng trạng chủ yếu là đau bụng liên miên, gặp ấm thì đỡ, sôi bụng ỉa chẩy không có thòi gian nhất định. Như vậy,

chắn đoán phân biệt không khđ khăn gì.

Trích dẫn y văn

Ăn uống vào Vị dồn xuống Tiểu trường, được Khí vận hành thì chia được trong đục, nước thấm vào Bàng quang, đồ ăn xuống Đại trường, điều hòa hai đường đại, tiểu tiện, thế thi làm sao mà ỉa lỏng được? Nếu khí khổng vận hóa, thủy cốc khổng phân chia, dồn cả vào con đường Đại trường thì ỉa lỏng… Hoặc là do nhiễm hàn, bởi vì hàn thì khí ngưng mất khả năng vận hóa thủy cốc, cho nên ỉa lỏng. Hàn khí công kích, trong bụng đau liên miên, ruột sôi dồn giđt không thành tiếng, thủy cốc không hóa được nên chát bài tiết ra trong lạnh như phân vịt (đại tiện như nước bên trong lởn vởn. có phăn), tiểu tiện trắng, mạch Trầm Trì, mình lạnh (Tiết tả Y Bién).

Chứng đau bụng do hàn tích, đau liên miên, khống tăng khổng giảm, ỡặp nhiệt thì hết đau chút ít, gặp lạnh thỉ đaù tăng. Mình không nđng, tiều tiện trong lợi, khi đau thì hạ Lỵ, đđ là chứng Hàn tích ở trong bụng vậy (Chứng nhăn mạch trị – Qừyén 4).