Chứng nhiệt tà úng phế

1. Nguyên nhân:

Chứng nhiệt tà úng phế là những triệu chứng vì nhiệt tà úng ở trong phế mà biểu hiện ra. Mỗi khi ngoại tà nhập lý hoá nhiệt mà đọng lại trong phế, đều có thể xuất hiện chứng này.

2. Chứng trạng:

Ho, đàm dính, sắc vàng,  khí xuyễn,  thở to,  sốt cao, khát nước, nặng thì tâm phiền, cánh mũi phập phồng hoặc ngực đau, ho nôn ra mủ huyết, đàm tanh hôi, đại tiện bí kết, tiểu tiện ngắn đỏ, lưỡi đỏ, rêu vàng, mạch sác.

3. Cơ chế bệnh sinh:

Nhiệt tà úng thịnh ở phế, phế khí nghịch lên thì ho, đốt dịch thành đàm thì đàm đặc sắc vàng, phế mất thanh túc thì úng không giáng được nên khí xuyễn thở to. Nhiệt ở trong chưng bốc thì sinh sốt cao. Nhiệt thịnh hao tân thì miệng khát. Nhiệt nhiễu tâm thần thì tâm phiền. Nếu đàm giao trở ở phế, đường khí không lợi thì khó thở, nên xuất hiện chứng cánh mũi phập phồng. Nếu hoả nhiệt thịnh ở phế lạc làm cho khí trệ huyết úng, khí huyết không được lưu lợi, nhiệt thắng thì thịt nát, phế khô thì lá phổi khô, có thể xuất hiện các chứng đau ngực, ho nhổ ra mủ huyết tanh thối đàm. Nhiệt thịnh hao tân, đại trường mất nhuận thì đại tiện bí. Nguồn sinh hoá không đủ thì tiểu tiện đỏ. Lưỡi đỏ, rêu vàng, mạch sác đều là hiện tượng lý nhiệt.

Điểm chính để chẩn đoán là: Ho cùng xuất hiện với chứng khí xuyễn và thực nhiệt ở lý.

4. Luận trị:

– Phép trị: Thanh phế định xuyễn.

– Phương dược:

* Ma hạnh thạch cam thang  (Thương hàn luận).

          Ma hoàng   5g       Hạnh nhân 6g       Thạch cao   18g      Cam thảo  9g

Phân tích:   Ma hoàng (ôn) để thanh phế tả nhiệt tà nhằm tán phát hoả uất. Thạch cao (tân cam đại hàn) để tuyên phế thanh phế (mà không giúp nhiệt tà cũng như không lưu nó lại) nhằm bình xuyễn. Hạnh nhân để giáng phế khí, bình xuyễn. Cam thảo để ích khí hoà trung, hợp với Thạch cao để sinh tân chỉ khát.

* Định xuyễn thang (Nhiếp sinh trúng diệu phương):

Bạch quả	20g	Cam thảo	10g	Tang bì	30g
Ma hoàng	30g	Khoản đông hoa	30g	Hoàng cầm	15g
Tô tử	20g	Hạnh nhân	15g	Bán hạ	30g

Phân tích: Ma hoàng tuyên phế tán hàn bình xuyễn. Bạch quả liễm phế định xuyễn khu đàm lại phòng Ma hoàng hoa tán phế khí. Tô tử, Hạnh nhân, Bán hạ, Khoản đông hoa hoà đàm giáng nghịch. Tang bì, Hoàng cầm thanh nhiệt tức phế. Cam thảo điều hoà các vị thuốc.