1. Nguyên nhân:

Chứng can khí hư với chứng can dương hư là chỉ vào triệu chứng vì công năng của can giảm sút mà sinh ra, người bẩm thụ hư nhược, bệnh lâu hại khí đều có thể gây ra chứng này. Ngoài ra như can khí uất kết hoặc hoành nghịch, bệnh lâu thì hao tổn đến dương khí của can. Hoặc âm huyết của can không đủ, lâu thì âm tổn hại đến dương, cũng có thể làm cho can khí hư và can dương hư.

2. Chứng trạng:

Ngực sườn đau trống không, ưu uất, đởm khiếp, khí đoản, thần mệt, yếu sức, vùng bụng đầy tức, không muốn ăn uống, lưỡi nhợt, rêu trắng, mạch hư đó là can khí hư. Nếu kiêm có sợ lạnh, chân tay không ấm, âm bộ lạnh, mạch trầm vô lực thì đó là can dương hư.

3. Biện chứng :

Thiên bản thần sách Linh khu nói: “can khí hư thì sợ”; sách Thánh Huệ Phương cũng nói: “can hư thì sinh lạnh”, đủ thấy bệnh can là có dương hư hàn. Khi can khí hư thì ngoài những chứng khí hư như khí đoản, thần mệt, yếu sức, lưỡi nhợt, mạch hư ra, còn có triệu chứng của bệnh can như ngực sườn trống rỗng mà đau, đởm khiếp. Can khí hư mà phát triển thêm thì thành chứng can dương hư như sợ lạnh, chân tay không ấm, âm bộ lạnh, đều là biểu hiện dương khí không đủ, mất sự sưởi ấm. Thường cùng xuất hiện với chứng tỳ thận dương hư.

4. Luận trị:

Phép trị: Ôn bổ phần dương.

Phương dược: Bát vị địa hoàng hoàn.