1. Nguyên nhân:

Chứng can huyết hư là triệu chứng vì huyết dịch ở can hư mà gây ra, có thể vì bẩm phủ không đủ, hoặc vì tỳ vị hư nhược thiếu nguồn sinh hoá, hoặc thất tình quá độ hao tổn âm huyết, hoặc bệnh lâu hao huyết, hoặc các bệnh mất huyết tính gây ra.

2. Chứng trạng:

Sắc mặt vàng ải hoặc xanh bạc, môi mỏng sắc nhợt, mắt nhìn giảm sút hoặc tối gà, choáng váng, tâm quý, ít ngủ. Có khi tay chân tê dại, co duỗi khó khăn, tay chân run rẩy, cơ thịt máy động. Kinh ít chậm kỳ hoặc kinh bế, chất lưỡi nhợt, mạch tế. (Thuộc bệnh thiếu máu, bệnh nhãn khoa, bệnh kinh nguyệt).

3. Cơ chế bệnh sinh:

Chứng can huyết hư và chứng huyết hư trên lâm sàng biểu hiện gần giống nhau:

Huyết hư thì hình héo cho nên sắc mặt vàng ải, môi móng nhợt. Huyết thiếu không nuôi dưỡng lên ở trên thì choáng váng, lưỡi nhợt. Huyết suy không dưỡng được tâm thì tâm quý, mất ngủ. Kinh mạch không được huyết nuôi dưỡng thì tay chân tê dại, huyết không dưỡng được cân thì khớp co duỗi khó khăn. Huyết không đủ thì bể huyết không đầy cho nên kinh ít, chậm kỳ, hoặc bế kinh. Huyết không đầy đủ cho mạch thì mạch tế.

Can huyết hư thì biểu hiện: Can huyết hư thì mắt không được nuôi dưỡng nên thị lực giảm sút, nặng thì mắt thanh manh. Gân mạch mất nuôi dưỡng cho nên chân tay run, thịt máy dật, khớp khó co duỗi. Xuất hiện triệu chứng cử động không cố định, hoặc hoạt động khó khăn.

4. Luận trị:

– Phép trị: Bổ huyết dưỡng can.

– Dược vị: các vị thuốc bổ huyết như: Thục địa, A giao, Hà thủ ô, Quy thân, Bạch thược, Kỷ tử, Long nhãn, Tang thầm, Tử hà sa, Kê huyết đằng…

– Phương dược:

* Tứ vật thang (Hoà tễ cục phương):

Thục địa

Đương qui

Bạch thược

Xuyên khung

ý nghĩa: Thục địa để tư âm dưỡng huyết làm quân. Đương qui để bổ huyết dưỡng can, hoà huyết điều kinh làm thần. Bạch thược dưỡng huyết hoà âm, Xuyên khung hành khí hoạt huyết, thông xướng khí huyết là tá sứ.

Gia giảm: Kiêm khí hư gia Nhân sâm, Hoàng kỳ. Kiêm đàm huyết mà nôn gia Hồng hoa, Đào nhân. Huyết hư có hàn gia Nhục quế, Bào khương. Huyết hư có nhiệt gia Hoàng cầm, Đan bì. Muốn hành huyết thì bỏ Thược dược. Muốn chỉ huyết thì bỏ Xuyên khung.