1. Nguyên nhân:

Chứng can hoả phạm phế là triệu chứng vì can hoả nghịch lên ở phế mà biểu hiện ra. Mỗi khi ngũ chí quá cực can hoả thịnh lên, hoặc nhiệt tà trong can nghịch lên phạm đến phế đều có thể sinh ra chứng này.

2. Chứng trạng:

Ngực sườn nóng đau, nóng nảy dễ giận, phiền nhiệt miệng đắng, choáng váng mắt đỏ, ho khí nghịch khạc đàm khó ra, đàm ít mà dính đặc, nặng thì ho nôn ra máu tươi, hoặc trong đàm có máu; lưỡi đỏ, rêu vàng, mạch huyền sác.

3. Cơ chế bệnh sinh:

Phế chủ việc túc giáng, can chủ việc thăng phát, thăng giáng thích nghi thì khí cơ lưu lợi, nếu tình chí không toại, uất mà hoá hoả, hoặc tà nhiệt uất kết ở can kinh, làm cho khí hoả ở can kinh nghịch lên phạm phế. Mộc hoả hình kim, phế mất thanh túc, ho nghịch lên không yên mà xuất hiện chứng này. Can khí thăng giáng thái quá, mất sự điều đạt, cho nên sinh nóng nảy dễ cáu giận. Kinh túc quyết âm can đi qua ngực sườn, khí hoả đi ngang, đi ngược thì ngực sườn nóng đau. Can hoả thịnh ở trong thì sinh phiền nhiệt, hoả bốc lên phạm vào thanh khiếu thì miệng đắng, choáng váng, mắt đỏ. Can hoả đưa lên phạm vào phế, phế khí không thanh túc được, cho nên ho mà khí nghịch lên. Phế tân bị đốt, cho nên đàm ít mà dính đặc, khó khạc. Nếu hoả nhiệt tổn thương phế lạc thì khạc nôn ra máu tươi; hoặc trong đàm có máu. Lưỡi đỏ, rêu vàng, mạch huyền sác đều là hiện tượng can hoả cang thịnh.

Điểm chính để chẩn đoán là: Ngực sườn nóng đau, nóng nảy vật vã và cùng xuất hiện với chứng ho.

4. Luận trị:

– Phép trị: Thanh can tả phế.

– Phương dược:

* Tả bạch tán (Tiểu nhi dược chứng trị quyết).

Địa cốt bì 12g,   Tang bạch bì 12g,       Cam thảo 4g,    Ngạnh mễ 1nắm.

Phân tích: Tang bạch bì tả phế thanh uất nhiệt. Địa cốt bì tả phục hoả ở phế, thanh hư nhiệt. Cam thảo, Ngạnh mễ để nâng phế khí. Thêm Hoàng cầm 12g để thanh can hoả.