1. Nội dung:

1.1. Chứng hư:

– Hư là chính khí hư: gồm âm hư, dương hư, khí hư, huyết hư do tiên thiên bất túc và hậu thiên mất điều hoà gây nên. Hậu thiên mất điều hoà thể hiện ở các mặt: tiêu hoá hấp thu kém, già yếu, bị bệnh lâu, chữa sai hại chính khí, hoặc tà khí làm tổn thương chính khí.

– Biểu hiện lâm sàng chung: tinh thần uỷ mị, tim đập hồi hộp, người mệt mỏi vô lực, đau thiện án, thích xoa bóp, ăn kém, mạch tế nhược.

– Nguyên tắc điểu trị: bệnh hư thì bổ, con hư bổ mẹ.

1.2. Chứng thực:

– Tà khí thực, do ngoại tà xâm nhập vào cơ thể. Hoặc do hoạt động của tạng phủ bị rối loạn tạo nên như khí trệ, huyết ứ, đàm ẩm, thủy thấp…

– Biểu hiện lâm sàng chung: thở thô, bòn chồn, đầy chướng, đau cự án, rêu lưỡi dày cáu, mạch thực hữu lực.

– Nguyên tắc điều trị: Bệnh thực thì tả, mẹ thực tả con.

2. Các hiện tượng khác:

2.1. Hư thực thác tạp:

Là chứng hư và chứng thực cùng xuất hiện. Có các hình thức sau:

– Chứng hư thêm chứng thực: VD trên bệnh nhân ho, xuyễn do phế khí hư lấu ngày sinh đàm ẩm, thủy thấp, huyết ứ trệ gọi là chứng “hư trung hiệp thực” (trong hư có thực).

– Chứng thực thượng hạ hư: Bệnh có thắt lưng mỏi đau (hạ hư) lại có đầu mặt bốc nóng từng cơn (thượng thực) cũng gọi là chứng “hư trung hiệp thực”.

– Chứng thực thêm chứng hư: Bệnh nhân cổ trướng, ỉa đái không lợi (chứng thực) lại có người gầy ăn kém, mệt mỏi, mạch huyền tế (chứng hư), gọi là chứng “thực trung hiệp hư” (trong thực có hư).

2.2. Hiện tượng chân giả:

– Chân thực giả hư: Do nhiệt kết ở trường vị, đàm thực úng trệ làm cho kinh lạc bị trở trệ, khí huyết không đi ra ngoài được. Biểu hiện tinh thần chậm chạp, người lạnh chi lạnh, mạch trầm (giả hư), song tiếng nói to, thở thô, mạch tuy trầm nhưng hữu lực (chân thực)

– Chân hư giả thực: Chứng này do khí huyết trong nội tạng không đủ, vận hoá của tỳ kém. Biểu hiện bụng đầy, chướng đau, mạch huyền, bụng đau có lúc giảm nhẹ (giả thực), song bụng đau mà không cự án, lại thích xoa, mạch tuy huyền nhưng vô lực (chân hư).