1. Tăng động là gì?
Tên gọi khác: rối loạn giảm chú ý tăng động, ADHD.
Tăng động hay còn gọi là hội chứng tăng động hay rối loạn giảm chú ý tăng động. Tăng động là một dạng bệnh rối loạn hành vi tâm thần với các biểu hiện hiếu động hơn bình thường và giảm khả năng tập trung, thường gặp ở trẻ em.
Tăng động làm giảm sút nghiêm trọng khả năng học tập và gây khó khăn cho trẻ trong mối quan hệ với những người xung quanh. Bé trai có tỉ lệ mắc tăng động cao gấp 3 lần so với bé gái và độ tuổi mắc bệnh là vào khoảng 8 đến 11 tuổi, khi trẻ trưởng thành bệnh có khuynh hướng giảm.
2. Triệu chứng của tăng động
Nhóm các triệu chứng giảm tập trung chú ý:
– Không có khả năng cho việc tập trung chú ý chi tiết hoặc làm lỗi trong các hoạt động học tập hoặc làm việc.
– Thường trở ngại khi phải chú ý vào nhiệm vụ hoặc tham gia các hoạt động.
– Không chú ý lắng nghe khi người khác nói.
– Không làm theo hướng dẫn và không thể hoàn thành công việc được giao.
– Gặp trở ngại trong việc tổ chức, sắp xếp hoạt động, việc làm, ý nghĩ.
– Khó hoàn thành các công việc yêu cầu sử dụng trí óc lâu dài.
– Thường bị mất các đồ đạc cần thiết cho nhiệm vụ.
– Dễ bị phân tâm.
– Hay quên sót các việc hàng ngày.
Nhóm các triệu chứng tăng động:
– Cử động tay chân liên tục, không ngồi yên được.
– Thường rời chỗ khi cần phải ngồi yên.
– Liên tục chạy nhảy, leo trèo.
– Thường chuyển động như là lái mô tô.
– Nói liên tục.
– Hay làm ồn khi cần yên lặng.
– Hay ngắt lời, trả lời trước khi kết thúc câu hỏi.
– Khó chịu khi phải chờ đợi.
– Hay chen ngang hoặc xâm phạm người khác.
Chẩn đoán: Trẻ phải có ít nhất 6 triệu trong mỗi nhóm và những triệu chứng này phải được biểu hiện thường xuyên, cản trở các hoạt động thường ngày trong ít nhất 6 tháng. Còn đối với người lớn (từ 17 tuổi trở lên) là 5 triệu chứng.
3. Nguyên nhân gây tăng động
Nguyên nhân dẫn đến tăng động chưa rõ ràng. Theo các nghiên cứu gần đây:
– Tăng động là một rối loạn chức năng sinh học liên quan đến các chất hóa học làm nhiệm vụ gửi tín hiệu đến não.
– Các phần não làm nhiệm vụ điều khiển khả năng chú ý giảm mức độ hoạt động.
– Có yếu tố gia đình.
– Các độc tố từ môi trường cũng có thể là nguyên nhân gây ra tăng động nhưng rất hiếm.
– Trong một số trường hợp, tăng động do chấn thương đầu gây ra.
– Chưa có bằng chứng khoa học cho thấy tăng động là do: ăn quá nhiều đường, các chất phụ gia thực phẩm, dị ứng thuốc hoặc thức ăn hay do tiêm chủng.
4. Điều trị tăng động
Để điều trị tăng động cần kết hợp việc sử dụng thuốc với các liệu pháp tâm lý bổ trợ. Trong đó, thuốc đóng vai trò chủ đạo giúp điều chỉnh hành vi, tăng khả năng tập trung. Các loại thuốc chủ yếu là Concerta (methylphenidate) và Strattera (Atomoxetine , loại thuốc được FDA của Hoa Kỳ cấp phép cho sử dụng trong việc điều trị tăng động), Rispedal (thường được dùng trong trường hợp có kèm các hành vi chống đối). Liệu pháp tâm lý cũng được các bác sĩ sử dụng để điều chỉnh hành vi của bệnh nhân. Gồm có:
– Liệu pháp hành vi: Các cơ sở tâm lý (các bệnh viện có chuyên khoa tâm lý, tâm thần, các phòng khám tâm lý – tâm thần) sử dụng các kỹ thuật trị liệu thích hợp để giúp bệnh nhân hạn chế các hành vi không phù hợp.
– Đưa hành vi tâm thần vận động của bệnh nhân về ngưỡng bình thường.
– Điều trị bổ trợ, biến chứng và các bệnh kèm theo.
– Điều chỉnh yếu tố môi trường theo hướng có lợi cho bệnh nhân.
– Đối với bệnh nhi, có thể áp dụng các biện pháp trị liệu nhóm (gồm 4 – 5 em để hoạt động dưới dạng trò chơi trị liệu), liệu pháp giáo dục tư vấn (giúp phụ huynh có thái độ đúng đối với trẻ mắc bệnh cũng như hiệu quả điều trị), hỗ trợ tâm lý học đường (giáo dục phù hợp với khả năng của trẻ).
5. Cách phòng ngừa tăng động ở trẻ
– Tránh bị chấn thương vào đầu, bị nhiễm trùng thần kinh trung ương hay tiếp xúc với kim loại chì.
– Phụ nữ có thai nên tránh hút thuốc, uống rượu hay dùng ma túy, chất gây nghiện…tránh tiếp xúc với các chất độc hại trong môi trường hết mức có thể.
Những gợi ý cho việc phòng ngừa tăng động ở trẻ em:
– Tránh sử dụng những thực phẩm có cafein và nhiều đường.
– Hướng dẫn trẻ hít thở sâu và thư giãn. Khi hít vào, giãn bụng và ngực trong khi đếm đến ba. Tập trung hít vào thật chậm, sâu, nhẹ nhàng, đều đặn. Khi thở ra, nên làm bụng xẹp xuống từ từ. Cách làm này có thể hiệu quả khi trẻ đang cáu giận hay phá rối.
– Hỗ trợ trẻ trong việc giải quyết những vấn đề với anh chị em và bạn bè.
– Dành nhiều thời gian sinh hoạt ngoài trời.
– Tập các bài tập thể dục đều đặn và tích cực có thể giúp trẻ tăng tập trung, giảm lo âu, phát triển thể chất và não bộ.
– Nếu trẻ thật sự mắc tăng động, trẻ thường gặp khó khăn trong cư xử ở độ tuổi trước khi đến trường, thường khoảng 2 tuổi. Nếu sau 5 tuổi, cách cư xử tăng động mới bắt đầu xuất hiện thì phụ huynh nên tìm hiểu nguyên nhân bên ngoài tác động như: ngộ độc, trẻ bị xâm phạm cơ thể hoặc các vấn đề về tâm lý.
– Phụ huynh nên dành cho trẻ nhiều sự quan tâm và tình yêu thương:
+ Hãy làm bạn cùng trẻ. Hãy giúp trẻ làm chủ cảm xúc với một thái độ bình tĩnh và tích cực.
+ Hãy hạ thấp giọng và nói chậm hơn, câu từ ngắn gọn, đúng trọng tâm và nên nhìn thẳng vào mắt trẻ.
+ Lắng nghe và cố gắng hiểu ý trẻ, hãy trả lời tích cực, không phê phán.
+ Cởi mở khi thảo luận cùng trẻ, không nên ra lệnh nhưng nên đặt câu hỏi giúp trẻ suy tư và thảo luận sâu. Nên giữ bầu không khí vui tươi trong khi trò chuyện với trẻ.
(Nguồn: BS Lê Hiếu – Bệnh viện Tâm thần TPHCM)
Để lại một phản hồi