Sinh khương là tên gọi khác của Gừng tươi, nhờ chứa thành phần đa dạng với dược tính cao nên được dùng làm vị thuốc phổ biến trong Đông y. Đây là thảo dược hiệu quả dùng chữa đau bụng lạnh, đầy trướng không tiêu, chân tay giá lạnh, ho suyễn. Bài viết sau đây sẽ cung cấp thêm về công dụng và cách dùng của vị thuốc này.
1. Tổng quan về Gừng
Gừng có tên khoa học là Zingiber officinale Roscoe, họ Gừng (Zingiberaceae). Nó còn được gọi là Khương, Sinh khương, Can khương. Khương là thân rễ của cây Gừng tươi hoặc khô. Tùy theo tươi hay khô, vị thuốc mang tên khác nhau:
- Sinh khương: củ (thân rễ) tươi.
- Can khương: thân rễ phơi khô.
2. Đặc điểm thực vật
Gừng là một loại cây nhỏ, sống lâu năm. Thân rễ mầm lên thành củ, lâu dần thành xơ. Lá mọc so le, không cuống, mặt bóng nhẵn, gân giữa hơi trắng nhạt, vỏ có mùi thơm. Trục hoa xuất phát từ gốc.
2.1. Phân bố
Gừng được trồng ở khắp nơi trong nước ta để lấy củ ăn và làm thuốc, dùng trong nước và xuất khẩu.
2.2. Bộ phận dùng
Thân rễ hay thường gọi là củ là bộ phận của cây được sử dụng để làm thuốc.
2.3. Thành phần hóa học
Trong Gừng có khoảng 2 – 3% tinh dầu, chủ yếu là các hợp chất hydrocarbon sesquiterpenic. Ngoài ra còn có chất nhựa dầu (5%), chất béo (3,7%), tinh bột và các chất cay như zingeron, zingerola và shogaola. Vị cay có trong Gừng là do hoạt chất zingeron.
2.4. Tác dụng dược lý
Gừng có những tác dụng dược lý như sau:
- Ức chế thần kinh trung ương, làm giảm vận động tự nhiên và tăng thời gian gây ngủ của thuốc ngủ barbituric. Cao chiết Gừng khô, gingerol và shogaol đều ức chế sự vận động tự nhiên của chuột nhắt.
- Hạ nhiệt: shogaol và gingerol làm giảm sốt trên chuột đã được gây sốt bằng cách tiêm men bia.
- Giảm đau và giảm ho.
- Chống co thắt: shogaol và gingerol có tác dụng này.
- Chống nôn. Dịch chiết Gừng khô có tác dụng trên chó gây nôn bằng đồng sulfat.
- Kích thích sự vận chuyển trong đường tiêu hóa: dịch chiết Gừng khô cho chuột nhắt uống làm tăng sự vận chuyển barisulfat.
- Tác dụng chống viêm: dịch chiết Gừng khô tiêm dưới da cho chuột nhắt ức chế sự tăng tính thẩm thấu của các mao quản trong phản ứng viêm thực nghiệm.
3. Tác dụng của Sinh khương theo Y học cổ truyền
Tính vị: cay ấm . Qui kinh phế – tỳ – vị.
Tác dụng: phát hãn giải biểu, ôn trung chỉ ẩu (cầm nôn), ôn phế chỉ khái (giảm ho).
Chỉ định:
Chứng cảm mạo phong hàn, khi điều trị có thể dùng đơn độc, có thể dùng phối hợp thông bạch hoặc các thuốc tân ôn giải biểu khác để tăng cường khả năng phát hãn giải biểu như bài Quế chi thang.
Chứng đau bụng buồn nôn do lạnh: sinh khương có tác dụng ôn vị tán hàn, hoà trung giáng nghịch, cầm nôn, phối hợp với bán hạ như bài tiểu bán hạ thang. Nếu vị nhiệt, buồn nôn, có thể phối hợp với hoàng liên, trúc nhự. Một số các thuốc cầm nôn khác thường dùng nước gừng để chế như bán hạ – trúc nhự …
Chứng ho do lạnh: sinh khương dùng để điều trị phế cảm phong hàn, đàm nhiều, ho nhiều, sợ lạnh,đau đầu có thể phối hợp với hạnh nhân, tử tô, trần bì, bán hạ như bài hạnh tô nhị trần thang.
Ngoài ra sinh khương còn giải độc của bán hạ, thiên nam tinh, khử mùi tanh và giải độc cá.
Liều dùng: 3 -10g.
4. Bài thuốc có Sinh khương
4.1. Cảm cúm, nhức đầu, ho, thân thể đau mỏi
Gừng sống giã nhỏ, tẩm rượu xào nóng và xát vào chỗ đau mỏi.
4.2. Chữa ho lâu ngày và ợ
Gừng sống giã lấy nước cốt (1 thìa) trộn mật ong (1 thìa). Đun nóng, uống dần.
4.3. Chữa sổ mũi
Nước Gừng, bột Bạch chỉ. Trộn lần, bôi vào huyệt thái dương.
4.4. Chữa nôn mửa
- Gừng sống nhấm từng ít một cho đến khi hết nôn.
- Nước Gừng sống 10ml, sữa bò 20ml. Đun nóng uống.
4.5. Chữa cảm thấp nhiệt, sốt gai rét, nhức đầu, ngạt mũi, sổ mũi, ho đờm
Gừng sống, hành trắng, mỗi vị 15 – 20g. Sắc lấy nước uống nóng và xông ra mồ hôi.
4.6. Chữa cảm mạo phong hàn
Tía tô 10g, Kinh giới 10g, Bạc hà 10g, Bạch chỉ 6g, Địa liền 6g, vỏ Quýt 6g, Gừng tươi 3 lát. Sắc uống ngày 1 thang trong 3 ngày.
4.7. Chữa trúng phong cấm khẩu
Uống nước sắc Kinh giới hòa với nước cốt Gừng, nước Măng vòi (lấy vòi tre hơ lửa vắt lấy nước cốt) và rượu, các thành phần với liều lượng bằng nhau.
Sinh khương hay Gừng tươi là vị thuốc được sử dụng nhiều trong dân gian. Vị thuốc dễ dùng, hiệu quả cao.
5. Lưu ý khi dùng Sinh khương
- Sinh khương vị đại cay, người có nhiệt, có thai không nên dùng. Vì tính cay nên làm tổn hại đến khí huyết cơ thể, không nên dùng trong thời gian dài.
- Chú ý khi dùng chung với Hoàng cầm, Hoàng liên, Dạ minh sa, Tần tiêu.
Để lại một phản hồi