NHÂN TRẦN CAO THANG

(Thương hàn luận)

Thành phần:

Nhân trần cao 12 – 24g

Chi tử 8 – 16g

Đại hoàng 4 – 8g

Cách dùng: sắc nước uống chia 3 lần/ngày.

Tác dụng: Thanh nhiệt lợi thấp.

Giải thích bài thuốc:

Nhân trần: thanh can đởm uất nhiệt, lợi thấp thoái hoàng, thuốc chuyên trị hoàng đản là chủ dược.

Chi tử: thanh lợi thấp nhiệt ở tam tiêu. Đại hoàng: tả uất nhiệt.

Nhân trần phối hợp với Chi tử cho thấp nhiệt ra bằng đường tiểu, Nhân trần hợp với Đại hoàng làm cho thấp nhiệt ra bằng đường đại tiện.

Vì thế mà bài thuốc chữa Hoàng đản rất tốt.

Ứng dụng lâm sàng:

1. Là bài thuốc chủ yếu trị chứng Hoàng đản. Nhưng Hoàng đản có “Âm hoàng” và “Dương hoàng“.

Dương hoàng là do thấp nhiệt mà âm hoàng là do hàn thấp. Vị Nhân trần dùng trị Dương hoàng thì phối hợp với Chi tử, Hoàng bá. Nếu trị Âm hoàng thì phối hợp với Phụ tử, Can khương.

2. Bài thuốc trị viêm gan virus cấp là chủ yếu, nếu là viêm hoặc sỏi túi mật, bệnh xoắn trùng gây nên chứng vàng da thì tùy chứng sử dụng có gia giảm.

3. Trường hợp sốt sợ lạnh, đau đầu, gia Sài hồ, Hoàng cầm để hòa giải thoái nhiệt; nếu táo bón gia thêm Chỉ thực hoặc tăng lượng Đại hoàng để tả nhiệt thông tiện; nếu tiểu tiện đỏ, ít thêm Xa tiền thảo, Kim tiền thảo, Trạch tả, Hoạt thạch để tăng tác dụng thanh nhiệt, lợi tiểu; nếu sườn bụng đầy đau gia Uất kim, Chỉ xác, Xuyên luyện tử để sơ can chỉ thống.
4. Trường hợp sốt nặng gia Hoàng bá, Long đởm thảo để tăng tác dụng thanh nhiệt.
5. Trong bài thuốc, nếu táo bón dùng Đại hoàng để công hạ thì cho vào sau; nếu dùng thanh uất nhiệt thì cùng sắc

Phụ phương

CHI TỬ BÁ BÌ THANG

(Thương hàn luận)

Thành phần:

Chi tử 8 – 12g Chích thảo 3 – 4g Hoàng bá 8 – 12g

Cách dùng: sắc nước uống.

Chủ trị: chứng hoàng đản nhiệt nặng hơn thấp.

(Có sách Y tông kim giám viết: trong bài Chi tử bá bì thang không phải là Cam thảo mà là Nhân trần, tất có sự nhầm lầm?).